İLK ÇAĞLARDAN HIRİSTİYANLIĞA KADAR

Helenistik Çağın İmparatorluk Başkenti
TİGRANOKERTA

Değişik kaynaklarda Silvan'ın bir Urartu kenti olduğu yazılır. Kentin bir Asur yerleşim merkezi
olduğunu ileri sürenler de vardır.
Réck ve Lehmann-Haupt ; Silvan'ın M.Ö.85-69 yıllarında Büyük Tigran tarafından kurulan
Tigranokerta kenti
olduğunu belirtmektedirler.

Yine aynı şekilde Moltke ise ilk önce Romalı komutan Lukullus sonrada Neron'un Komutanı
Karbulo (Corbulo) döneminde ele geçirilen ve 6. yüzyıl sonlarına değin önemini koruyan
Büyük Tigran'ın İ.Ö. 80'lerde kurduğu Tigranokerta kentinin Meyafarkin ile aynı kent olduğunu
yazmaktadır.

Silvan'da yerinde incelemelerde bulunan ve Diyarbakır kalesini kurtaran adam olarak
gösterilen Albert Gabriel'de Silvan'ın Tigranokerta kenti olduğu görüşündedir.

Silvan'da incelemeler yapan, fotoğraflar çeken, Silvan kalesinin şemasını çizen ve kitabında
Silvan'a geniş yer veren Albert Gabriel Silvan'ın tanıtımında büyük katkı sağlamıştır.

Bilinen en eski adıyla Tigranokerta, Helenistik çağın en önemli ve en büyük kentlerinin
başında gelmekteydi.
M.Ö.77 yılında 300 bin nüfusuyla bir imparatorluk başkenti olan Silvan'da Büyük Tigran
tarafından yerleştirilen 12 yunan kentinin halkı yaşamaktaydı.
M.Ö.69'da Romalı general Lucullus, Tigranes'i yenilgiye uğratarak yeni kurduğu ve henüz tamamlanamayan 14 yıllık başkent Tigranokerta'yı yerle bir etti. Büyük Tigran'ın başkenti
olan Silvan yakılıp yıkılmıştı ama Büyük Tigran; Roma İmparatorluğu için hala bir
tehdit unsuruydu.
M.Ö.67 yılında Lucullus'un yerine geçen komutan Pompeius bu tehdidi ortadan kaldırmak ve Tigranokerta'yı Roma'nın bir eyaleti haline getirmek için Tigranes'in üzerine yürüdü. Karşı koyamayacağını anlayan Tigranes Roma karargahına gelerek tacını Pompeius'un önüne koyar. Pompeius, Tigranes'e tacını iade ederek fethettiği yerleri elinden alır. Statüsü de Roma'nın
dostu ve birleşiği olarak belirlenir.

Part tahtına geçip idare eden I.Vologas (M.S.51-75), Doğu Anadolu'yu istila ederek
Artaksata ile birlikte Tigranokerta şehrini alınca Silvan ve Diyarbakır bölgesi Yunan
kültürünün hakim olduğu Part devletinin sınırları içine girer. Bu durum Romalıların
Anadolu hakimiyetini tehlikeye sokmuştu.
Roma imparatoru Kayser Neron (54-68), Roma generali Korbulon'u bir ordu ile
doğuya gönderdi. Korbulon, Taron (Muş) bölgesinden Tigranokerta'ya (Silvan) kadar
olan yerleri zapt etti. M.S. 59 yılında Silvan bölgesi dahil tüm Doğu Anadolu Roma
egemenliğine girdi.

M.S.226 yılında isyan eden Ardeşir, V.Artaban'ı öldürerek Partları imha etti ve
Sasani Devletini kurdu. 237 yılında Kuzeybatı Mezopotamya ve Silvan Bölgesini aldı.
Sasani hükümdarlığına getirilen II. Şapur (310-379), Roma ülkesine girip Mezopotamya
ve bölgenin doğu kesimini Romalılardan temizledikten sonra 359 senesinde 73 günlük
bir kuşatmadan sonra Diyarbakır'ı ve bölgesini zapt etti.

26 Haziran 363'te öldürülen imparator Julyanus Apostatus'un yerine ordu tarafından
imparator ilan edilen muhafız kumandanı Joviyanus, Sasani hükümdarı II. Şapurla anlaştı.
Tarihte Uğursuz Joviyanus Barışı diye adlandırılan bu anlaşmaya göre Diyarbakır ve
Silvan bölgesi hariç tüm bölge Sasani'lerin hakimiyetine girdi. Bundan sonra Roma'nın
Silvan ve Diyarbakır bölgesindeki hakimiyeti uzun sürdü. Bu dönemde Diyarbakır Kalesi
genişletilerek tahkim edildi ve surlar bugünkü şeklini aldı.
M.S. 387 yılında Roma imparatoru I.Theodosius ile Sasanlı hükümdarı III. Şapur
anlaşarak bölgeyi yeniden paylaştılar. Martiropolis (Silvan) ve Karin (Erzurum)
Roma'lıların sınır kentleri olarak garnizon merkezi yapıldı.

Lehman Haupt'un 1898'de bulduğu 9 kitabeden
biri Silvan Kalesinde tespit edildi.

ŞEHİTLER ŞEHRİ : MARTYROPOLİS

Ünlü tıp ve din adamı Mar Marutha, İran Hükümdarı II. Şapur zamanında katledilen
Hıristiyan askerleri arasındaki Kırklar diye bilinen 40 Hıristiyan şehidinin kemiklerini
büyük bir merasimle getirerek Silvan'a gömdürmesinden dolayı Bizanslılar bu şehire
Martyropolis (Şehitler şehri) adını vererek resmen kullanmışlardır.
VI. Yüzyılda Bizans imparatoru I. Justinianus'un Silvan kalesini güçlendirip 532 yılında
bu kale-şehire kendi adını vererek Justinianopolis'i Perslere karşı en önemli
garnizonu olarak kullandı. Silvan Kalesi, M.Ö.77 yılında Büyük Tigran'dan sonra
VI. Yüzyılda (M.S.532) Bizans İmparatoru I. Justinianus zamanında esaslı
bir şekilde onarılmış ve surlar son şeklini almıştır

İSLAMİYETTEN SONRA

Ortaçağın Ticaret ve Kültür Başkenti
MEYAFARKİN

Müslümanlar döneminde Silvan'ın ortaçağın en parlak ve en gelişmiş kentlerinden
biri olması ve Meyyafarkin adıyla 101 yıl Mervani Devletinin Başkenti,
Meyafarkin ve Mardin Artukluları Devletinin iki başkentinden biri, Hamdani devletinin
hükümdarı Seyfüddevle'nin Silvan'a gömülmesini vasiyet edecek kadar sevdiği ve
önem verdiği ikinci merkezi ve Meyyafarıkin Eyyübilerinin başkenti olması
Silvan'ın tarihte önemli bir rol almasına sebep olmuştur.
Hamdani'lerden Seyfüddevle ve Mervaniler yönetimindeyken kaleye yeni burçlar ve
surlar eklenmiş, kale Artukluler ve Eyyubiler zamanında da ilaveler yapılarak onarılmıştır.
Bu dönemde Kale-şehir olan Silvan baştan başa yeniden yapılırcasına onarılmış saray,
cami, medrese, hastane, rasathane, han ve hamamlarla bezenmiştir.

Moğolların saldırısı ile 1258-59 yıllarındaki muhasara sonucu şehir yakılmış, surlar
yıkılmıştır.
Bununla birlikte ortaçağın bakımlı ve en medeni kentlerinin başında gelen ve
Meyafarkin Eyyubilerinin Başkenti olan Silvan eski önemini kaybetmiştir.
Bölgede yaklaşık bir asır süren Moğol-İlhanlı egemenliği başta Meyafarkin olmak
üzere bölgemiz için karanlık bir dönem olarak tarihteki yerini almıştır.

Moğolların Anadolu'ya gelişleri 1243 Kösedağ yöresinde Anadolu Selçuklularını yenilgiye
uğratması ile başlar. Ardından İlhanlılar 1318'de Anadolu Selçuklu devletini
tümüyle ortadan kaldırarak bölgemizi merkezden yönetmeye başladılar. Moğol-İlhanlı
egemenliğinde ve özellikle istila sırasında kentlerin yakılıp yağmalanması
( Silvan ve Alamut gibi ) bölgenin gelişmesini engellemiş hatta gerilemesine sebep olmuştur.
Bu dönemde bölgedeki devlet ve beyliklerin hakimiyeti bitmiştir.
Akkoyunlulardan sonra Şah İsmail'in 1507'de Silvan ve Diyarbakır bölgesini işgal etmesi
üzerine kısa bir süre Safevi egemenliğinde kaldı.

Bir dönem yerel beyliklerin elinde olan ve Diyarbakır'dan 9 yıl sonra 1524 yılında
Osmanlı imparatorluğuna bağlanan Meyafarkin ocaklık usulü ile yönetilen
Osmanlılara bağlı beylikler arasına katıldı.
Eylül 1515 Diyarbakır Bölgesi Osmanlı Devletine katılınca en geniş ve en önemli
eyaletlerden biri olan Diyarbakır Eyaleti 24 sancağı kapsıyordu.
Bunun 11 tanesi normal sancak, 8 tanesi idaresi özel şekle bağlanmış yurtluk ve ocaklık
sancakları , 5 tanesi de yönetimi babadan oğula geçmek üzere mahalli
beylere bırakılan sancaklardı. Doğrudan doğruya idare olunan 11 sancak şunlardır.

Amid (Diyarbakır Beylerbeyliği Merkezi), Meyyafarıkin (Silvan), Harput (Elazığ),
Akçakale Ergani, Siverek, Çemişgezek, Siirt, Sincar, Hısınkeyfa (Hasankeyf)
ve Nusaybin.

1871 tarihli Salnamede ise Diyarbakır ilinin idari teşkilatı şöyledir. Amid Sancağı,
ilçeleri: Silvan, Siverek, Lice, Resulayn, Ergani Madenidir.
Silvan ilçesine bağlı bucaklar ise şunlardır. Hazro, Mihrani, Kulp, Hevedan, Badikan.

1890 (h.1308) tarihli Salnamede ise Amid Sancağına bağlı ilçeler Silvan, Lice,
Siverek, Derik ve Beşiridir.Bu Salnameye göre Silvan'a bağlı bucaklar: Hazro,
Şeyhdavudan,Handuf , Mirkulyan ve Şeyhdodan'dır.

XVII. Yuzyılda kalede 1000 ev, bey sarayı ve Succanbey sarayı gibi yapılar vardı.

14 Nisan 1916 tarihinde 7.Kolordu Komutanı olarak Silvana gelen Atatürk 7 ay
boyunca burada kalmıştır.

Şemseddin Sami, Silvan hakkında şunları yazmaktadır. Diyarbekir İli, Merkez
Sancağına bağlı bir ilçe olup merkez kasabası Meyyafarikin'dir. Nejat SATICI

Silvan Kalesi
Dünyada dolgu sistemiyle kurulan tek Kale-şehir

Silvan'ın Konumu ve Önemi

Silvan,Kuzeydoğu Mezopotamyanın en önemli yerleşim merkezlerinin başında
gelmektedir.
Malabadi Köprüsünün kuzeyinde bulunan ve Silvan'ın Çatakköprü (Malabadi)
beldesinde yapılan barajın altında kalan Silvan-Kozluk ilçe sınırındaki Anadolunun
ilk yerleşim bölgelerinden biri olan Hallan Çemi höyüğündeki buluntular günümüzden
10.600-10.000 yıl öncesine tarihlenmektedir.
Bu geçmiş Diyarbakır Ergani'ye bağlı çayönü'nden daha eskiye dayanmaktadır.
Yapılan kazılar sonucu ortaya çıkan bu önemli buluntular Silvan'ın ve bölgenin
tarihi geçmişine ışık tutmaktadır.

http://www.provizyon.com.tr

5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Yasasına göre fotoğrafların sahiplerinden izin alınmadan kopyalanması ve kullanılması suçtur.
www.silvantarihi.com - www.diyarbakirresimleri.com
Copying photos without permission from its owners and the use of Literary and Artistic Works Act No. 5846 is a crime according to the.
JPEG formatında eklediğim bu fotoğrafların tüm hak ve sorumluluğu şahsıma aittir